Cục Kinh tế QK9: Quân đội làm kinh tế

 

Lên phòng ngồi không có việc gì nhưng để biết những thông tin anh Tâm báo cáo đầu tuần, tôi hỏi mượn anh các tài liệu. Anh đưa cho tôi 1 cuốn sổ rộng được kẻ như một bảng thống kê. Hàng ngang là chi tiết tên nông trường, nông trại toàn QK được phân theo các tỉnh. Các cột dọc là diện tích, quân số, số đã khai hoang, số diện tích đã gieo sạ, dụng cụ được phân, số tiền đã cấp… Tôi thấy anh theo dõi rất chi tiết và khoa học nên nhanh chóng tổng hợp được tình hình khi báo cáo hàng tuần. Anh nói các số liệu này được cập nhật theo báo cáo từ các tỉnh đội gửi lên hàng tháng, tuy được gửi theo quy định nhưng mỗi nơi báo cáo một kiểu thành ra các con số này không đầy đủ. Đôi khi còn phải điện xuống yêu cầu họ mới báo cáo. Một số đơn vị chỉ gửi báo cáo ban đầu rồi thôi, chắc điều kiện của họ cũng khó khăn. Anh Tâm nói anh cũng chưa được đi thực tế nên không rõ tình hình cơ sở thế nào. Tôi mượn anh báo cáo rồi ghi chép vào sổ tay công việc. Vài hình dưới cho thấy số liệu tôi ghi chép được ngày 29-4-1981 tại Cục Kinh tế QK9.

(Trích một vài trang ghi chép ngày 29-4-1981, tức sau khi đi làm hơn 1 tuần)

Tổng hợp toàn QK có 18 nông trường (quân khu quản lý) với 20.960ha canh tác, quân số 2.577 người. Số nông trại (tỉnh đội quản lý) là 53, diện tích canh tác 1981 là 8.170ha. Trồng lúa là chính, ngoài ra còn các loại cây như khóm, mía, dừa,... Ngoài các nông trường, nông trại ra còn có các đơn vị XDCB gồm 8 trung đoàn với quân số gần 4.000 người. Về đầu tư: 176 máy cày (28: DT75 của Liên Xô, 139 máy Áo), máy Cole 10 (dùng vận chuyển): 40 cái; Vốn: 3 triệu tiền mặt.

Tôi cũng đọc được các văn bản về Quyết định 215/CP của HĐCP về việc trao lại cho Bộ Quốc phòng các đơn vị dân sự làm kinh tế trong đó ghi rõ phân công quản lý theo NQ 27/NQ-TW ngày 26-6-1980 của Bộ Chính trị. Công văn số 21/TL về nhiệm vụ làm kinh tế ở đồng bằng sống Cửu Long 1981-1985 và nhiệm vụ năm 1981 của QK9. Chỉ thị số 18/QP về giao nhiệm vụ bổ sung xây dựng kinh tế năm 1982 đối với QK9 ngày 18-2-1981 với việc QK9 quản lý 18 nông trường quân đội và 4 nông trường Giồng Găng, Tam Phú, Tam Hiệp, Cổ Đông. Nhiệm vụ 1981 của QK9: canh tác 4 vạn ha, sản lượng 4 vạn tấn, giao nộp 3,6 vạn tấn.

Nay đọc lại những con số này mới thấy tình hình toàn QK9 làm kinh tế lúc ấy. Tính ra diện tích chưa đầy 3 vạn ha nhưng quân số tính cả đơn vị XDCB lên đến trên 4.500 người. Đó là chưa kể lực lượng tại các tỉnh đội.

Sau này chúng tôi có dịp đi công tác nhiều đơn vị cơ sở, chúng tôi mới hiểu tâm sự của anh Tâm về chuyện báo cáo. Có khi cơ sở không có giấy bút ghi chép gì, không có cái bàn để làm việc, cái hòm đựng đồ, lúc nước lũ về lút cả 2-3 m. Đó là chưa kể làm sao để báo cáo đúng được khi cánh đồng không có giới hạn gì rõ ràng: mùa nước thì mênh mông như biển, mùa khô thì cỏ tràn lan đến tận chân trời (tôi sẽ kể thêm trong các chuyến đi công tác).

Rồi điều kiện ăn ở của bộ đội: chỉ có cái lán che mưa nắng và mấy cái xoong chảo, gạo thì được cấp, còn bộ đội tự lo hết: chặt cây làm chỗ nằm, làm chạn bát, bộ đội chỉ có mặc xà lỏn cả ngày đêm, tự lo kiếm cá, bắt chuột đồng làm thức ăn. À, riêng cái màn thì phải có vì có nhiều muỗi. Tôi hỏi họ khi có công việc hay đi công tác thì lấy tư trang ở đâu: Họ nói, cả trung đội có vài cái mặc chung là đủ, khi được phát ra quán đổi lấy rượu nhậu hết.

Ở những nơi gần biên giới thì không dân, không có hoạt động cuộc sống dân sự nào, nước phèn đặc sánh bám vào da thịt như trát một màu sơn đen bóng và khô ráp. Nước ăn đều phải cho phèn chua vào (đánh phèn) mới dùng được. Các lu đựng ngả nghiêng ngoài nắng cắm cái que tràm quấy phèn khi làm nước uống hoặc nấu ăn. Những bữa ăn có gì ăn nấy, nồi cơm gạo màu nâu đỏ còn thừa để khô rang ngoài sân, mấy con chó phèn lính nuôi cũng buồn xo trong cảnh tiêu điều đó. Trong điều kiện ấy, người ta ém quân để bảo vệ đất nước thì thật khủng khiếp. Tôi không thể tin được quân đội có thể làm kinh tế trong điều kiện này.

Nói chung chẳng cần phân tích gì những con số, chúng ta đều biết chuyện bộ đội làm kinh tế là tình huống của đất nước lúc bấy giờ. Hàng triệu người lính đang canh giữ biên giới sau chiến tranh sẽ làm gì? Vào năm 2023, anh Nguyễn Kim Quất đi cùng chúng tôi thăm lại vùng công tác xưa cho chúng tôi biết thêm Đảng ta lập ra các nông trường-nông trại thực chất là nơi ém quân trá hình để phòng chiến tranh biên giới. Chắc đấy là chủ trương đúng đắn để người lính có thêm nhiệm vụ tự nuôi và khi cần huy động cho cuộc chiến. Với bối cảnh đó chúng tôi được gọi đi lính chính là cái chuyện này, cái thời cuộc này. Thời cuộc tạo ra duyên phận chúng tôi. Giá không có thời cuộc ấy, chúng tôi ra trường chia tay nhau mỗi người một ngả thì chắc duyện phận cũng chỉ nhạt nhẽo mơ hồ… Đã là thời cuộc thì các cá nhân không chống lại được, đã là duyên phận thì mỗi người cũng không tìm nhau được. Vậy cứ cho là có gì được nấy, quý từ bối cảnh đến thời cuộc, đến duyên phận cuộc đời ta. Thế chẳng phải là quá đủ rồi chăng?