LÀM NHỮNG GÌ MÌNH THÍCH, MÌNH VUI: Trường Đại học của tôi

Thế là tôi được học một trường đại học danh giá tại Thủ đô Việt Nam. Tôi gọi danh giá vì khi đó đang có 4 trường đại học nông nghiệp trong cả nước: Nông nghiệp I (Hà Nội), Nông nghiệp II (Hà Bắc), Nông nghiệp III (Bắc Thái) và Nông nghiệp Thủ Đức. Do đặc điểm nông nghiệp có những khác biệt vùng miền nhất định cho nên người ta có ý định coi Nông nghiệp I là cơ sở đào tạo nhân lực nông nghiệp cho Đồng bằng sông Hồng, Nông nghiệp II cho các tỉnh miền Trung, Nông nghiệp III cho các tỉnh miền núi còn Nông nghiệp Thủ Đức (được coi như Nông nghiệp IV) cho các tỉnh miền Nam. Tôi quê ở miền Trung thì đáng ra phải được đào tạo tại Nông nghiệp II, thế mà lại được học tại Nông nghiệp I ở chính Thủ đô Việt Nam – quá vinh dự còn gì?

Hồi đó đi học nhưng nói chung rất lơ mơ về nhà trường đại học của mình. Những năm đầu đi học thậm chí còn không có ý niệm về vị thế của nhà trường. Đấy là những ấu trĩ về nhận thức nói chung. Khi đó đối với tôi (và với nhiều người khác tôi cũng nhận ra như thế) được đi học đại học để có cơ hội thoát li nông thôn và quan trọng hơn cả là cơ hội biên chế nhà nước. Thật ra bản thân tôi không có ý niệm cân nhắc đầy đủ khi lựa chọn nơi học, ngành học chứ chưa nói gì đến những vấn đề lớn lao hơn như sở trường, mong ước nghề nghiệp, định hướng cống hiến, mơ ước khám phá… Nay thấy mình được vào đại học, được nuôi học để sau này có việc làm nhà nước, thế là đủ!

Phải sau này tôi mới dần dần biết thêm được những điểm cơ bản về ngôi trường của mình. Nhưng đó là nhiều năm sau vì thời ấy thông tin có hạn, cả quá trình dạy và học người ta cũng không có truyền thông phổ biến. Cho nên những gì tôi viết dưới đây không phải là tất cả những gì tôi biết khi mới vào trường. Và cũng rất có thể đến năm nay, tức là sau 50 năm vào trường, nhiều người lớp KT20A của tôi cũng có thể chưa từng biết.

Trường Đại học Nông nghiệp I được xây dựng trên đất Đồn điền Marty

Trường Đại học Nông nghiệp I hồi chúng tôi học có diện tích trên 200ha, hiện nay còn 192ha vì đã chuyển cho một số đơn vị khác (thuộc Bộ Nông nghiệp và địa phương) nhưng vẫn được coi là trường đại học có không gian lớn nhất Việt Nam (nay thì thua Đại học Quốc gia Hà Nội). Trường được xây dựng trên đất đai trước đây thuộc đồn điền Marty của Pháp – nghe nói chủ yếu trồng bông vải. Đồn điền Marty do người Pháp xây dựng từ cuối Thế kỉ 19 khi quân Pháp dập được cuộc khởi nghĩa Bãi Sậy (1883-1892)[1] đã chiếm đất khu này làm đồn điền. Dân cư ở các thôn quanh trường như Chính Trung, An Đào, An Lạc, Kiên Thành, Cửu Việt thuộc Trâu Quỳ[2] vốn đều là dân ngụ cư[3] làm thuê cho đồn điền nên các thôn này là thôn mới hình thành – không có đình, chùa, miếu… như các làng cổ kiểu Bắc bộ ở các địa phương lân cận.

Trường Đại học Nông nghiệp I được Liên Xô thiết kế và xây dựng – nhưng bỏ dở do “chủ nghĩ xét lại”

Cơ sở vật chất của Trường Đại học Nông nghiệp I được Liên Xô xây dựng từ những năm 1955-1958. Trước đó Trường đóng ở huyện Thanh Trì. Từ học kì 1959-1960[4] chuyển về cơ sở mới này ở Trâu Quỳ, Gia Lâm. Theo mô hình đại học của Liên Xô thời đó, đến năm 1959, người ta đã xây dựng hoàn chỉnh một ngôi nhà lớn 4 tầng làm nơi làm việc của Ban Giám hiệu, các Khoa và các bộ môn. Khu ở của cán bộ trường gồm 2 nhà ở tập thể (gọi là A1, A2[5]) và một nhà ăn tập thể. Khu sinh viên có 6 nhà kí túc xá sinh viên (A1, A2, B1, B2, B3, B4)[6] và nhà ăn sinh viên kiêm lễ đài cho các cuộc mít tinh trước quảng trường sinh viên. Có một câu lạc bộ dành cho cán bộ và một câu lạc bộ cho sinh viên. Các công trình khác gồm một Bệnh xá, một Bệnh viện Thú y, một sân vận động có kích thước chuẩn của khu thể thao ngoài trời. Ngoài ra còn thiết kế các khu chăn nuôi gia súc, các cánh đồng thí nghiệm cây trồng, các khu thực hành sản xuất nông nghiệp, thực hành máy móc cơ điện, công trình điện, nước sinh hoạt…

Nhà Hành chính do Liên Xô xây dựng từ 1955-1958 - đã cải tạo lại năm 2000

Chỉ tiếc là do vấn đề gì đó về “chủ nghĩa xét lại” nên Liên Xô bỏ dở, chưa kịp xây khu Giảng đường và Thư viện. Sau này (có lẽ những năm 1960s), người ta xây dựng thêm được nhà tập thể cán bộ A3 và nhà kí túc xá sinh viên A3 theo thiết kế còn thiếu (nhưng chất lượng của 2 nhà xây sau này thì quá kém và đã hỏng nhiều – nhà kí túc xá A3 sinh viên đã phải phá bỏ những năm 2015).

Có thể nói mô hình này rất lí tưởng về một cơ sở đào tạo cấp đại học cho nông nghiệp mà ngày nay nhiều nước cũng khó có được: diện tích đủ lớn, không gian đẹp, đủ tiện ích cần thiết, tính kết nối thuận tiện… ngay tại ngoại thành Thủ đô.

Về thiết kế không gian, người ta lấy 4 hồ bán nguyệt làm trung tâm. Nhà Hành chính đối diện qua 4 hồ là khu thể thao ngoài trời. Hai câu lạc bộ hướng vào góc khu 4 hồ. Khu kí túc xá được xây khá chuẩn đối xứng - Nhà ăn tập thể làm trung tâm, nhà B1 đối xứng B4 là kiểu kí túc xá 16 phòng, B2 và B3 đối xứng kiểu kí túc xá 8 phòng. Các kí túc xá khu A (gồm A1, A2, A3) cân đối với các kí túc xá khu B…

Không gian 4 hồ nhìn lên phía Nhà Hành chính

Trường Đại học Nông nghiệp I giúp để tạo ra các cơ sở đào tạo nông nghiệp đầu tiên

Trường Đại học Nông nghiệp thành lập ngày 12-10-1956, là một trong 3 trường Đại học đầu tiên của nước “Việt Nam Dân chủ Cộng hoà” được thành lập sau ngày hoà bình lập lại ở miền Bắc. Khi mới thành lập, Trường trực thuộc Bộ Nông Lâm, có 3 khoa với 4 chuyên ngành đào tạo: Khoa Nông học gồm hai ngành: trồng trọt và cơ khí hóa nông nghiệp; Khoa Chăn nuôi Thú y có ngành Chăn nuôi - Thú y; Khoa Lâm học có ngành Lâm học.

Trong quá trình phát triển, Đại học Nông nghiệp I đã giúp đỡ để xây dựng Đại học Lâm nghiệp (1965), Đại học Thủy sản (1966), Đại học Nông nghiệp II (1967) và Đại học Nông nghiệp III (1970) cũng như nhiều viện nghiên cứu lớn của Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp sau này.[7]

Trường Đại học Nông nghiệp I có nhiều nhà khoa học giỏi đến làm việc và là nơi đào tạo nhiều cán bộ lãnh đạo

Đây là nơi có điều kiện tốt để nhiều nhà khoa học giỏi đến làm việc. Điển hình là các vị như Lương Đình Của, Nguyễn Văn Chiển[8], Lê Văn Căn, Bùi Huy Đáp, Lê Duy Thước… Cũng tại đây nhiều cán bộ nhà trường trở thành các chính khách như Phó Thủ tướng Trần Hữu Dực[9], Phó Thủ tướng Nguyễn Công Tạn. Nhiều cựu sinh viên của trường trở thành các Bộ trưởng, Ủy viên Trung ương Đảng, bí thư-chủ tịch các tỉnh, thành phố.

Trường Đại học Nông nghiệp I nay là Học viện Nông nghiệp Việt Nam

Qua nhiều lần đổi tên gọi, từ Học viện Nông Lâm ban đầu đến nay là Học viện Nông nghiệp Việt Nam. Từ năm 1956 đến nay, trường đã có 70 khóa đào tạo. Tính đến cuối năm học 2024 đã đào tạo được hơn 120.000 kỹ sư và cử nhân, Khoảng 15.000 thạc sĩ và khoảng trên 600 tiến sĩ.

Từ thành tích đào tại nhiều năm, đến nay Học viện đã được tặng nhiều phần thưởng cao quý: Huân chương Hồ Chí Minh, Danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới, Huân chương Độc lập các hạng, Huân chương Lao động các hạng, và Huân chương Kháng chiến hạng Ba.