Chuyện ngày sinh nhật của tôi

Viết nhân ngày bước vào tuổi mới

Đến tuổi “đầu 6 đít vô cùng” ngoái nhìn lại mới thấy cuộc đời rất tuyệt diệu và có nhiều điều đáng chiêm nghiệm và suy ngẫm: cái đúng có cần đúng? Giá dẫu đúng thì có tác dụng gì? Tôi xin đi từ câu chuyện của đời tôi.

1/ Tôi được sinh ra trên quê nghèo nhưng vượng khí

Tôi được sinh ra trên quê làng Phúc Ấm vượng khí[1] vì làng tôi nằm trong khu vực văn hóa Đông Sơn (có di chỉ trống đồng hẳn hoi, cách làng chưa đầy 2km). Làng tôi ngay cạnh làng cổ Đồng Pho (tên xưa là Đông Phố, nay là xã Đông Hòa, Đông Sơn) – Đồng Pho là Sở lị Cửu Chân – Ái Châu từ năm 420 đến 1029. Thời Tùy Đường, năm 608 Lê Cốc (Lê Ngọc) đã đóng đô ở đây gọi là Kinh đô Trường Xuân (nay thuộc Đông Hòa-Đông Ninh của Đông Sơn). Làng tôi chỉ cách Cổ Định - Ngàn Nưa 7-8km, là nơi cư trú lâu đời của người Việt. Làng Cổ Định sát chân núi Nưa (Na Sơn) nay thuộc Thị trấn Nưa là nơi phát tích cuộc khởi nghĩa của Triệu Thị Trinh (năm 248) đánh quân Đông Ngô. Cổ Định là nơi phát tích của nhiều dòng họ nổi tiếng: Doãn, Hứa, Lê Bật, Trịnh, Nguyễn, Hoàng, Phan, Ngô... Đây là địa danh được cho là có từ thời vua Hùng dựng nước với tên Chạ kẻ Nưa (dưới chân Ngàn Nưa). Ngoài ra làng Phúc Ấm chỉ cách Doãn Xá (nay là Đông Thịnh) 4km, cách Cổ Bôn chừng 10km… Chỉ nghe qua các địa danh ấy cũng là lịch sử ngàn năm rồi[2].

2/ Tôi được sinh trong duyên phận của khí thế thời cuộc

Bà O (cô ruột) tôi là Lê Thị Vệ (ở làng đọc chệch là Vơợ) có tài nhớ hết mọi người sinh trong làng năm Đinh Dậu và nhiều năm khác. Số là bà O cũng có cháu nội đích tôn tên Nguyễn Hữu Thủy sinh 8-4 Đinh Dậu – ngày “bụt sinh bụt đẻ”. Từ nhỏ tôi thường xuyên được nghe bà O kể năm ấy trong làng có Nguyễn Hữu Tài sinh ngày 12 sau Tết, rồi đến Ảnh sinh ngày 21 sau Tết, rồi… vân vân … cho đến hơn 20 người cùng sinh trong làng năm ấy.

Tại sao năm Đinh Dậu, làng Phúc Ấm nhỏ mà có nhiều người sinh thế? Phải chăng những năm ấy quê tôi vẫn còn khí thế sau chiến thắng Điện Biên Phủ. Một sự kiện quan trọng khác là quê tôi “được” Cải cách ruộng đất đợt 1 (đây là đợt thí điểm từ 5-1954 đến 9-1954) với hàng loạt vụ đấu tố kinh hoàng và năm 1956 được thực hiện “chính sách sửa sai”. Gia đình tôi năm 1954 bị quy là địa chủ loại 3, sau đổi xuống phú nông. Đến 1956 nhờ “sửa sai” mà được chuyển từ thành phần phú nông xuống “trung nông lớp trên”. Có lẽ khi đó làng quê còn được thêm chính sách giảm tô của Bác Hồ nên dân vui mừng phấn khởi và sinh đẻ được mùa hơn chút chăng?

Riêng năm 1956, gia đình tôi có mấy niềm vui lớn: được sửa sai xuống thành “trung nông lớp trên”, dù vẫn còn chữ “lớp trên” nhưng không còn bị coi là thành phần bóc lột để quy chụp, cô lập trong nông thôn bấy giờ. Chính nhờ đó năm 1956, anh trai tôi đã được chính phủ cử đi học Liên Xô. Thế là cộng hưởng niềm vui: giảm tô, thành phần gia đình được hạ vào lớp công nông cơ bản, có người đi học nước ngoài…

Tôi được duyên phận sinh ra trong thời cuộc và khí thế đó.

3/ Tôi được sinh ra ở Nhà thương Thanh Hóa

Cha tôi khi sinh tôi đã là đứa con thứ 11 của ông, còn và mẹ tôi là lần sinh thứ 7. Số là người vợ trước của cha tôi (bà Lê Thị Chi) sinh 4 con nhưng chỉ nuôi được con trai đầu, sau đó bà mất khi mới 32 tuổi. Mẹ tôi tên Lê Thị Mỹ là vợ kế của cha tôi. Mẹ tôi sinh tất cả 8 lần, nhưng trước tôi chỉ nuôi được 1. Tôi là con của lần sinh thứ 7 của mẹ nhưng là người con thứ 11 của cha tôi. Sau tôi còn chú em sinh 1959.

Năm 1951 chị gái tôi sinh ra và sống sót nhưng ốm yếu. Năm 1954 mẹ sinh anh tôi, đã gần 3 tuổi rồi mà vẫn không nuôi được cho nên việc sinh ra tôi khi đó là niềm hi vọng rất lớn lao. Cha mẹ tôi quyết định đưa tôi đi sinh ở Nhà thương[3] Thanh Hóa, quyết không sinh tại nhà.

Cả một thiên chuyện về việc tôi được sinh ra ở Nhà thương: tôi được sinh ra như thế nào, chuyện những ai đã cùng mẹ tôi, chuyện sinh ở Nhà thương có gì khác sinh ở nhà… được bà O tôi kể lại rất nhiều lần. Đến bây giờ tôi vẫn tưởng tượng rất rõ mình đang ngồi trước mặt bà, nghe giọng bà, điệu bộ bà… và viết ra những dòng này mà dường như không có khó khăn gì.

Sau khi mẹ tôi trở dạ thì mọi người đưa mẹ tôi đi Nhà thương Thanh Hóa. Hồi đó đi bộ, Nhà thương cách nhà tôi khoảng hơn 10km. Mấy ngày trước đó cha tôi đã vào quê ngoại đón bà ngoại tôi (Bà Phụng) và dì út (dì Lê Thị Việt) ra giúp. Đoàn đưa mẹ tôi đi Nhà thương có bà O, bà ngoại cùng 2-3 người khiêng cáng.

Đêm đó tôi đã được sinh ra trong Nhà thương - mẹ tôi lần đầu tiên được chăm sóc sức khỏe sinh đẻ bằng sự tiến bộ nhất thời đó của nền y học cấp tỉnh. Bà O tôi đi cùng và đã rất chú ý quan sát mọi chuyện, có lẽ bà cũng muốn được đến Nhà thương để học hỏi thêm vì con dâu của bà cũng sắp sinh đứa cháu đầu tiên (sau này là Nguyễn Hữu Thủy, sinh ngày 8-4 Đinh Dậu).

Bà O kể lần đầu tiên bà thấy cái bóng đèn điện treo trong phòng, ông bác sĩ bật cái nút là phòng chờ đẻ sáng chói mắt.

Bà O kể đêm đó ở Nhà thương có 2 bé được sinh ra trong đó có tôi. Bé kia quê ở huyện Quảng Xương.

Bà O kể rằng Nhà thương sạch sẽ lắm, đêm ấy bà đi vệ sinh nhưng không biết chỗ nên đã vào phòng có bể nước máy và đã … ở đó. Sau đó mà mới biết đấy là phòng tắm. Bà kể vô tư là mình vô ý quá, thật là sai sót…

Bà O kể rằng trong phòng chờ đẻ có cái chong chóng to lắm, mùa rét mà vẫn xoay xoay nhè nhẹ, chắc người ta làm để cho các bé mới sinh có cái chơi (hồi đó đã có quạt trần).

Bà O kể… rất rất nhiều thứ về chuyện tôi sinh ở Nhà thương năm ấy.

4/ Tôi sinh ngày nào

Có một chuyện dù bà O nhớ giỏi nhất làng thì cho đến nay tôi cũng không thể nào xác định được ĐÚNG SAI một cách rõ ràng.

Trời sáng, bà O tôi về báo tin tôi đã được sinh ra cho cả nhà vui mừng. Đi bộ từ Nhà thương về chắc phải gần trưa mới tới nhà. Cha tôi vui lắm và ngay chiều hôm đó nhờ người xuống cáng đưa mẹ con tôi về. Như vậy là tôi được bà O tôi nói là sinh tối hôm qua, nhưng là trước hay sau 12 đêm? Nếu sau 12 giờ đêm, tức là tôi được sinh ra hôm bà O tôi về báo tin. Còn nếu sinh trước 12 giờ đêm thì hôm bà về báo là tôi đã được 1 ngày rồi. Hồi đó làm gì có đồng hồ mà biết tôi được sinh lúc mấy giờ?

Nhiều năm về sau, mỗi khi tôi vào thăm bà ngoại tôi - bà Phụng - bà cũng rất hay kể về chuyến đưa mẹ tôi đi sinh ở Nhà thương Thanh Hóa. Điều tôi nhớ nhất là bà nói: - “Bà ngồi đợi mãi, đợi mãi mà mẹ cháu vẫn chưa sinh. Gần sáng mới sinh được, mẹ cháu chịu đau khi sinh giỏi hơn bà”. Theo như ý bà ngoại thì tôi sinh sau 12 giờ đêm. Còn theo bà O kể thì bà nằm đợi mẹ tôi sinh, bà chỉ vừa ngủ chợp mắt thì tỉnh dậy mẹ đã đẻ. Vậy theo ý bà O thì tôi sinh trước 12 giờ đêm.

Ái chà, vậy tôi sinh ngày nào đây? Hồi năm 1986 bạn là Nguyễn Duy Thuần, cán bộ Viện Dược liệu Bộ Y tế nói với tôi rằng bạn ấy có quen một người rất giỏi xem tướng số, ông ta có thể đoán được ngày sinh qua cách xem tướng người và một số tính cách của người đó. Thế là một lần Thuần đưa tôi đến để nghe ý kiến ông thầy tướng. Hôm đó ông thầy tướng không nói nhiều lắm và chính tôi cũng không rõ được ý của ông ta. Sau đó, bạn Thuần kể thêm về ý ông thầy tướng rằng đại loại tôi sinh hôm trước cũng có cái đúng mà hôm sau cũng có cái đúng! Không lẽ tôi sinh cả 2 ngày?

5/ Những người “chốt ngày sinh” của tôi

·       Lần thứ nhất – bà O tôi

Như đã nói trên, bà O tôi chốt tôi sinh ngày 22 tháng Giêng Đinh Dậu, tức là tôi đã sinh trước 12 giờ đêm và theo dương lịch là 21-2-1957.

·       Lần thứ hai – chị gái tôi

Lại nói về hồi đi học, nhà trường cần thông tin ngày sinh. Khi đó tôi và chị tôi nghĩ rằng chắc là sau Tết Đinh Dậu thì phải tháng 2 dương lịch, nhưng hồi đó không ai biết lịch vạn niên nên chị tôi bảo cứ lấy ngày 15-2. Vậy học bạ hồi cấp I cho đến lớp 10 có ngày sinh của tôi là 15-2-1957. Năm 1974, khi tôi nhận được giấy triệu tập dự thi đại học năm 1974-1975 của Ban Tuyển sinh tỉnh Thanh Hóa kí ngày 1-6-1974, người ta vẫn ghi rõ tôi sinh ngày 15-2-1957 (xem ảnh).

Ngày sinh 15-2-1957 trong hồ sơ tuyển sinh

·       Lần thứ 3, người viết văn bằng

Tôi học hết phổ thông năm 1974, khi nhận bằng tốt nghiệp trường phổ thông của Trưởng ty Giáo dục tỉnh Thanh Hóa kí ngày 10-7-1974 thì người ta ghi tôi sinh ngày 15-12-1957.

Bằng Tốt nghiệp phổ thông ghi ngày sinh 15-12-1957

Ôi tôi lại được sinh ngày mới và lần này do cái ông viết văn bằng nhầm ngày. Và thế là từ khi tôi có bằng tốt nghiệp phổ thông cho đến nay thì ngày sinh là 15-12-1957. Các con tôi gọi đó là ngày sinh chứng minh thư của bố.

6/ Câu chuyện còn chưa hết

·       Không Giấy khai sinh vẫn cứ sống tốt

Cái hồi chúng tôi sinh ra thì ở cái làng tôi, xã tôi thời đó không có chuyện làm giấy khai sinh. Và tôi – cũng như cả lũ bọn tôi ở quê thời đó - chắc chắn không ai có giấy khai sinh. Tôi cứ tưởng thế là cả đời mình không có giấy khai sinh. Mà không có giấy khai sinh cũng sống được, làm việc được, lấy vợ, có con, đi học, đi nước ngoài… được, về hưu được. Trong các lần tôi làm thủ tục đi nước ngoài thì chỉ riêng đi Australia là có chuyện người ta đòi giấy khai sinh. Tôi cũng đã có 4 lần đi Australia bằng hộ chiếu công vụ nhưng tôi không biết khi đó tổ chức người ta làm cách nào để tôi được đi hợp lệ. Năm 2018 tôi lại đi du lịch Australia, dù không có giấy khai sinh nhưng Công ty du lịch đều có cách giải quyết được.

·       Xác nhận giấy khai sinh không cần kê khai ngày sinh

Đúng là chuyện nực cười: Năm 1974 tôi làm thủ tục hồ sơ tuyển sinh đại học năm 1975, Ban Tuyển sinh tỉnh Thanh Hóa yêu cầu phải có Bản sao giấy khai sinh. Mẫu tờ khai trong hồ sơ in sẵn để người khai điền vào. Tôi đã khai nộp theo yêu cầu tuyển sinh, nay còn giữ một bản lưu. Người khai đứng tên cha tôi: Lê Hữu Nhận kí. Mẫu tờ khai kí 23-12-1974 tại UBHC xã Đồng Tiến do Chủ tịch Lê Diện kí (xem ảnh). Điều kì lạ là mẫu này lại không có mục nào ghi ngày tháng năm sinh? Tại sao giấy khai sinh lại không cần ngày tháng năm sinh nhỉ, hôhô!!!

Mẫu Bản sao giấy khai sinh không có mục ngày sinh

·       Được làm Giấy khai sinh khi đã 62 tuổi

Chuyện đáng cười tiếp: Năm 2019, chính quyền thực hiện quy định làm CCCD, sau này là CCCD gắn chíp điện tử, người ta yêu cầu mọi người phải mang theo Giấy khai sinh gốc. Thế phải tìm giấy khai sinh gốc ở đâu???

Hồi đó chính quyền đã cũng “tỉnh ngộ” hơn nên đã có Nghị định gì đó về cấp Giấy khai sinh cho những trường hợp không có Giấy khai sinh tại quê. Người ta đã cho phép công dân căn cứ vào quyền lợi hợp pháp nhất của họ trong quá trình làm việc hoặc sinh sống để lấy thông tin làm Giấy khai sinh mới. Đại loại là căn cứ vào giấy tờ nào mà người khai thấy có nhiều lợi ích nhất: chẳng hạn phù hợp bằng cấp, phù hợp giấy tờ đóng bào hiểm… Thế là vào năm tôi 62 tuổi, lần đầu tiên tôi được cấp Giấy khai sinh hẳn hoi vào ngày 13-8-2019 căn cứ vào Giấy tờ tùy thân là Hộ chiếu B5554305 cấp ngày 18/11-2011. Vậy là đời đã được cấp Giấy khai sinh “xịn” sau khi tôi đã sống và làm việc cho đến lúc về hưu.

Giấy khai sinh "xịn" làm năm 2019

Rõ ràng câu chuyện xác định ĐÚNG NGÀY SINH của một con người vô cùng quan trọng và cũng chẳng có gì là quan trọng!

---

[1] https://lehuuanhghichep.blogspot.com/2024/07/lang-phuc-am-noi-lang-ong-truyen-thong.html

[2] https://lehuuanhghichep.blogspot.com/2024/07/lang-phuc-am-trong-quan-he-lau-dai-voi.html

[3] Khi đó vẫn gọi là Nhà thương, tên tổ chức y tế do người Pháp đặt ra. Sau này chuyển thành mô hình bệnh viện. Hồi 1957 Nhà thương Thanh Hóa ở vị trí nay là đường Nguyễn Trãi của thành phố Thanh Hóa bây giờ.