Những chuyện dễ gì bắt chước được (chuyện 1)

Trong cuộc sống, chúng ta gặp nhiều chuyện hay, có lí, nghe thì hiểu thấu cứ tưởng rồi mình cũng sẽ học và áp dụng được khi có điều kiện. Nhưng sao lại không thể thực hiện được: vì ta chưa gặp được những điều tương tự hay quan trọng hơn là ta là ta, ta không phải là họ?

Khi còn học ĐH, chúng tôi có chương trình đi thực tập (bổ sung và đột xuất) 4 tuần ở Hải Hậu để phục vụ đánh giá cơ khí hóa nông nghiệp theo một chương trình rất lớn của Đảng sau ĐH IV (1976-1981). Nhóm chúng tôi ở huyện tổng hợp số liệu nên chỉ đi các xã 1 tuần rồi về nhận tình hình để giúp các giáo viên viết báo cáo. Công việc không bận rộn cho lắm nên chúng tôi có nhiều thời gian đi thư viện, bảo tàng, phố (cổ) Đông Biên, thăm các nhà thờ, nhất là mấy lần đến Nhà thờ đền thánh Hưng Nghĩa thuộc xã Hải Hưng, huyện Hải Hậu một trong những công trình kiến trúc tôn giáo quy mô và đẹp nhất tại Nam Định.

Nhóm ở huyện, lớp KT20A có tôi và Giang, lớp KT20B có anh Hà Kim Doanh và một vài người nữa. Anh Doanh hơn tôi gần chục tuổi, là bộ đội chuyển về trường học nên có chế độ phụ cấp đủ sống. Anh đã có vợ con ở quê ở Phú Thọ. Một hôm buổi sáng, anh Doanh vệ sinh cá nhân xong thì chải đầu, mặc bộ gabardine bộ đội áo bỏ gọn trong quần (sơ-vin) và ngồi vào bàn và viết gì đó. Tôi thấy anh rất nghiêm túc nên cũng làm công việc của mình, tránh không phiền để anh tập trung viết lách. Chừng gần 1 giờ, có lúc thấy anh vui, có lúc thấy anh trầm tư rồi nghe anh nói một mình: “xong”. Tôi hỏi xong gì thì anh đáp vui vẻ: “xong lá thư tớ gửi cho bố vợ tớ mà tớ đã nghĩ mấy ngày nay”. Anh đứng lên, cởi bộ gabardine ra để mặc bộ đồ đơn giản cho mát (không “đóng thùng” nữa) phù hợp với thời tiết mùa hè.

Tôi hỏi: “Lúc nãy thấy anh ăn mặc chỉnh tề thế, tưởng anh đi vào huyện gặp ai?”. Anh trả lời đại ý như sau: Tớ có thói quen một khi viết thư cho ai đó mà mình cảm thấy tôn trọng thì nhất thiết mình phải chỉnh tề, kể cả khi tớ viết thư cho vợ tớ. Khi mình chải tóc cẩn thận, ăn mặc chỉnh tề nghĩa là mình giữ thái độ tôn trọng họ, mặt khác khi mình chỉnh tề thì những suy nghĩ của mình cũng trở nên nghiêm túc và mình sẽ viết được đúng tình cảm dành cho người mình tôn trọng. Anh dắt xe đạp, đội mũ cầm lá thư ra bưu điện để gửi về cho ông bố vợ đáng kính của anh.

Tôi cứ nghĩ mãi về chuyện này. Riêng tôi thì tôi không làm được vì đối với tôi, tôi có thể viết bất cứ cái gì trong điều kiện viết tốt là được: yên tĩnh, có bàn ghế hoặc có tư thế, miễn là ghi kịp những suy nghĩ của mình mà không bao giờ nghĩ đến tư trang hay trang điểm thế nào. Làm được như anh thì đúng là chuyện khó học.

Sau này một số lần tôi gặp anh Hà Kim Doanh ở Phú Thọ. Trước khi nghỉ hưu anh là Phó Giám đốc một Sở nào đó (tôi không nhớ rõ Lao động hay Tài nguyên-Môi trường?). Có một ấn tượng dễ thấy là anh luôn giản dị, nhưng đặc biệt luôn nghiêm chỉnh tư trang.