Xuất ngũ về Bắc (kì 1)

Chúng tôi vào bộ đội năm 1980 với cả mấy ngàn sinh viên tốt nghiệp các trường Đại học – ai cũng tưởng rồi cả đời quân ngũ! Tình hình những năm thập kỉ 1980s ấy có nhiều biến động. Luật Sĩ quan 1981 và quá trình “giải trừ quân bị” bắt đầu được cụ thể hóa bằng hàng loạt các đơn vị kinh tế quân đội giải thể hoặc chuyển sang dân sự. Các kĩ sư-hạ sĩ quan cuối từ 1982 đã lần lượt xuất ngũ, chuyển ngành. Việc xuất ngũ của nhóm kĩ sư-sĩ quan từ 1983 đã rõ dần. Từ đấy, trong chúng tôi ai cũng chuẩn bị cho mình một phương án nghề nghiệp sau khi giải ngũ.

Như đã ghi chép trong các lần đi phép ra Bắc[1], khi tôi đi phép năm 1983 đã gần như rõ hướng chuyển ngành ra Bắc. Tuy vậy, năm 1983 cũng là thời gian có nhiều cân nhắc khá gay cấn về chuyện ra Bắc công tác vì nó liên quan đến quyết định tiếp tục phát triển hay chia tay với bạn gái nữ sinh Đại học Cần Thơ. Tôi cũng rất thích thành phố Cần Thơ bé nhỏ, thơ mộng lại rất nhiều kỉ niệm. Nếu có được công việc ở đây và sẽ tiếp tục tình bạn thân thiết với người mình muốn cũng là một lựa chọn đáng được ưu tiên. Tại đây, tôi quen một anh chị[2] cùng quê công tác ở Công ty nông sản Hậu Giang (thuộc đơn vị của Tổng Công ty Nông sản miền Nam). Anh chị ấy có gợi ý tôi chuyển về đây làm việc và anh cũng đưa tôi cũng đi gặp vài nhân vật quan trọng. Nếu chấp nhận công việc ở đơn vị thu mua hoặc bảo quản chế biến thì có thể người ta giải quyết được. Tuy nhiên, hoàn cảnh gia đình và một số băn khoăn công việc nên tôi chưa thể có quyết định rõ ràng.

Những lá thư quyết định số phận chia tay phương Nam

Đầu năm 1983, tôi nhận được thư của cha tôi. Đó là lá thư duy nhất trong đời tôi nhận được từ người cha kính yêu. Chỉ mấy dòng thôi nhưng tôi vô cùng lo ngại về tình cảnh cha già lúc ấy. Bạn gái tôi cũng biết được thư này nên cũng bắt đầu thấy chúng tôi khó có thể phát triển quan hệ thêm nữa vì điều kiện ấy thì tôi không thể yên tâm ở lại công tác miền Nam.

Anh trai tôi gửi tôi lá thư dài ngày 18-5-1984 trao đổi về các quyết định có thể lựa chọn của tôi. Anh gợi ý cho phép tôi lựa chọn chứ không ép phải theo hướng nào. Nhưng các phân tích của anh cũng toát lên ý nếu tôi ở Hà Nội thì sẽ có nhiều cơ hội phát triển sau này.

Thư chị Lục gửi 26-5-84 cũng đến trước khi tôi đi phép mấy ngày. Chị cũng nói vấn đề hộ khẩu Hà Nội là chuyện rất lớn nên nếu về được Trường xin công việc là tốt hơn cả. Trước hết cứ ở lại trường làm giảng viên, sau này nếu thấy không thích (hoặc không hợp) thì khi có cơ hội chuyển đi đâu đó cũng dễ hơn nhiều (vì đã có hộ khẩu ở Hà Nội).

Tôi vẫn còn lưu giữ được 3 lá thư cho đến hôm nay

Tôi nhận được các lá thư này trước khi xin đi phép năm 1984. Cuối tháng 5-1984, tôi ra Bắc để quyết định các thủ tục xin chuyển ngành về Bắc.

Trước hết về Thanh Hóa, nhờ sự giúp đỡ của anh Chu Văn Khang mà tôi đã có được quyết định tiếp nhận công tác của đích thân Trưởng ban Tổ chức UBND tỉnh là ông Lê Quang Thập kí ngày 26-6-1984. Đây là tờ giấy tôi ưu tiên làm trước vì nếu ra Hà Nội không giải quyết được thì đây là giấy bảo đảm chuyện ra quân về Bắc chắc chắn.

Giấy đồng ý tiếp nhận công tác của
Trưởng ban Tổ chức UBND tỉnh Thanh Hóa

Sau đó tôi ra Hà Nội để bàn tiếp chuyện trong chuyến đi phép năm 1983 (trên cơ sở ý kiến anh Nguyễn Đăng Hợp, anh Dương Ngọc Đĩnh – bạn cùng lớp đang công tác ở Trường Đại học Nông nghiệp I). Thầy Trần Đình Đằng chấp nhận tiêu chuẩn tốt nghiệp của tôi loại giỏi năm 1980 (đủ điều kiện làm giảng viên đại học), anh Đĩnh đã giúp tôi có được công văn tiếp nhận chuyển ngành về trường số 05/ĐH1 TC-CV ngày 14-7-1984[3].

Trước khi quay trở lại đơn vị, tôi trao đổi thêm với anh trai, với chị Lục về hướng tôi sẽ về Hà Nội từ tiếp nhận của Khoa Kinh tế Nông nghiệp, Trường Đại học Nông nghiệp I – sau này nếu không ở lại trường thì sẽ từ trường chọn một cơ hội quyết định phân công chỉ tiêu theo Bộ Nông nghiệp lúc đó. Nhưng mọi người đều cho rằng làm giảng viên thì lúc ấy có thể vất vả về đời sống kinh tế, nhưng dù sao cũng có điều kiện học tập để tiến bộ.

Tôi trở lại Thanh Hóa chia tay các anh chị ở Ty Nông nghiệp. Hôm tôi đến gặp gia đình anh Mai Thế Lương – lúc này anh Lương mới cưới vợ, đang sống trong gian phòng tập thể của Sở. Anh có tâm sự rất thiệt tình rằng nếu tôi quyết định về đây thì nên cân nhắc thêm vì công việc ở đây không có gì hấp dẫn và lâu dài khó nâng cao trình độ. Hơn nữa, điều kiện và tính cách người Thanh Hóa cũng không hẳn ủng hộ nhau phát triển lắm. Giá có điều kiện ở Hà Nội hoặc làm giảng viên đại học thì tốt vì tôi học giỏi, được Khoa giữ lại trường ngay khi tốt nghiệp. Anh nói: “Điều đó các anh có muốn cũng không được”. Tôi thấy lời tâm sự của anh rất chân thành và ghi nhận. Còn vợ chồng anh Chu Văn Khang thì chỉ động viên tôi về Thanh Hóa để tôi có điều kiện giúp đỡ bố tôi và cho rằng cách đó hợp lý nhất.

Với 2 quyết định cầm trong tay khẳng định 2 đơn vị tiếp nhận công tác, tôi đăng kí vào trả phép để làm thủ tục chuyển ngành.

---

[1] Đã ghi chép tại https://lehuuanhghichep.blogspot.com/2025/05/ba-lan-i-phep-ra-bac.html

[2] Chị Thơm là người cùng làng, chồng chị cũng người Thanh Hóa. Cả 2 vợ chồng công tác tại Công ty Nông sản Hậu Giang. Năm 1984, anh chị công tác tại khu vực kho nông sản Trà Nóc, Cần Thơ.

[3] Công văn này tôi đã nộp cho đơn vị làm thủ tục chuyển ngành, bản lưu đã bị mất trộm tại Hà Nội. Tên công văn và ngày kí theo thông tin trên quyết định của QK9 về ra quân chuyển ngành.