May mắn thay đổi định mệnh

Vào ngày 19 tháng 12, tôi nhận được giấy báo nhập học của Trường Đại học Nông nghiệp I. Giấy báo yêu cầu có mặt tại trường ngày 15-12 để làm thủ tục nhập học. Tôi rất hoang mang vì khi nhận được giấy báo thì đã quá thời hạn nhập trường, nếu xong thủ tục thì ra nhập học cũng đã chậm cả tuần. Tuy vậy vẫn kiên quyết làm thủ tục để được ra trường sớm nhất, những thứ còn thiếu thì xin bổ sung sau. Tôi lên xã xin xác nhận Giấy báo nhập học về muộn và làm gấp một số thủ tục để chiều Chủ nhật ngày 21-12 ra tàu đi Hà Nội.

Khi đó tôi cũng quen nhiều lần lên xã vì một năm qua được xã gọi đi khám tuyển nghĩa vụ quân sự mấy lần, lại được theo các bạn lên xã liên hoan nhập ngũ mấy lần nên các ông lãnh đạo xã đều biết tôi. Khi tôi đưa giấy báo nhập học để làm thủ tục thì các ông khen tôi giỏi, thi đỗ đại học. Cả xã năm ấy chỉ có 2 người đỗ đại học đều ở làng tôi. Ông Phó Chủ tịch Lê Đình Tụng (phụ trách công an) làm giấy cắt chuyển hộ khẩu cho tôi xong thì nói: “Anh năm ngoái cũng đã có giấy báo đi học Đại học Xây dựng hệ dự bị, nhưng xã quyết định không cử đi vì gia đình anh chưa có người đi nghĩa vụ quân sự. Nay anh đỗ Đại học Nông nghiệp I, xã đồng ý cử đi ngay”. Rồi ông Chủ tịch xã Lê Đình Hử ngồi cạnh đó nói thêm: “Học nông nghiệp đang rất cần cho quê hương, khi học xong có điều kiện phục vụ quê hương thì rất tốt”. Tôi giật mình biết mình đã mất đi một cơ hội thoát li năm trước để nay có được cơ hội này. Nhưng khi đó, quyết tâm là được thoát li, ngành nào cũng được – chứ đâu kịp nghĩ đến thua thiệt gì. Vả lại năm ngoái là đủ điểm học dự bị chứ chưa phải là điểm đỗ chính thức Đại học Xây dựng nên năm nay cũng không thể dùng giấy ấy để ra nhập học được! Một người trong phòng nói thêm ái ngại: “Bé nhỏ như trẻ chăn trâu mà đỗ đại học”! Đó lại là một nỗi lo khác: tôi chắc mới chỉ nặng 30kg, cao chừng 1m50. Ngày mai ra trường đại học mà trong lòng mang theo 2 nỗi lo lớn: một là, hôm nay ngày 20-12 mới chuyển khẩu khi Giấy báo nhập học hết hạn ngày 15-12; hai là, có đủ tiêu chuẩn sức khỏe để được vào học đại học không!

Chia tay làng đi thoát li là khao khát thế mà sao cứ thấy không yên tâm chút nào. Thôi thì cứ đi đã, chưa dám làm cái liên hoan với gia đình hay bạn bè, người thân một cách đầy đủ như đi bộ đội hay đi thoát li khác. Tôi không nhớ rõ lắm, chắc là có bữa ăn tươi nhỏ trong gia đình. Buổi chiều mọi người mượn xe đạp, gói đồ để đến ga mua vé tàu. Mẹ tôi tiễn ra đến con đê đầu làng. Trong ánh mắt mẹ tôi thấy rõ niềm tự hào, tin tưởng của mẹ với tôi. Chị gái đưa tôi đi Hà Nội và chị cũng đã kịp điện báo cho anh trai tôi biết. Lại có cả anh rể đi bộ đội về phép cùng đi ra đơn vị ở Hà Nội.

Cuối buổi chiều lên được tàu hỏa đi Hà Nội. Đây là chuyến đi tàu đầu tiên trong đời tôi. Hồi trẻ con đi chăn trâu hay kiếm cá ngoài đồng xa mỗi khi thấy tàu khách có những toa sơn xanh chạy qua thì cứ nghĩ những ai được đi tàu đều là người sung sướng. Họ sướng vì được ngồi trên tàu, còn bọn trẻ chúng tôi thì ao ước bao giờ mới được đi tàu!

Chuyến tàu chiều hôm đó cũng có ghế ngồi nhưng nhiều khi tôi ra hẳn đầu toa đứng nhìn cảnh chiều về tối hai bên đường để cảm nhận thế nào là cảm giác đi tàu. Lại thấy biết bao kẻ dưới đường nhìn theo – chắc cũng đang thèm, đang ghen với tôi được đi tàu. Khuya lắm tôi mới ghé vào ghế và ngủ thoáng một chút.

Tàu đến Hà Nội khi trời chưa sáng rõ. Tôi lại ra đầu toa để nhìn Hà Nội cho rõ hơn. Khi tàu đi qua Bệnh viện Bạch Mai, tôi thấy hàng bóng điện tròn sáng trên các trụ cột tường rào sát đường tàu. Khi tàu qua Trường Đại học Bách Khoa, tôi nhận ra cái cổng hình parabol đã được thấy trong một tờ báo nào đó, rồi cổng Công viên Thống nhất. Thế là tôi đã được đến với Hà Nội - Thủ đô của Việt Nam.

Anh rể xuống ga chia tay về luôn đơn vị, tôi và chị đi tàu điện về Vọng và đi bộ về số nhà 189 Minh Khai, nơi anh trai – anh Đỗ đang ở (khoảng 2km). Đến nơi anh mới ngủ dậy. Anh nấu cơm ăn sáng và khoảng 8g anh đèo tôi đến Trường Đại học Nông nghiệp I, còn chị tôi đợi chiều tối đi tàu về.

Tôi ngồi sau xe đạp của anh. Khi đi qua đường Đinh Tiên Hoàng, tôi thấy anh giới thiệu Hồ Gươm, Nhà Bưu điện, Đền Ngọc Sơn, Tháp Rùa… rồi qua chợ Đồng Xuân và lên cầu Long Biên qua Gia Lâm. Khoảng gần 10g đến Trâu Quỳ, anh đưa tôi đi ăn trưa rồi mới vào trường. Chắc anh đề phòng nhà trường kiểm tra sức khỏe ngay khi nhập học – anh biết khi đó tôi rất nhỏ và nhẹ, cả nhà ai cũng lo không đủ cân để vào đại học.

Anh em vào Cửa hàng ăn uống tổng hợp Trâu Quỳ mua 3 tô mì. Anh bắt tôi ăn 2 tô mì thịt (giá 2hào rưỡi/tô) – hi vọng khi cân sẽ nặng hơn chút chăng? Sau đó vào trường làm thủ tục. Khi lên Khoa Kinh tế Nông nghiệp, tôi gặp thầy Lê Đình Thấu và mấy cô văn phòng. Nghe thầy Thấu - Phó Chủ nhiệm Khoa - nói giấy báo nhập đợt 2 ngày 15-12 thì mọi người đã đến, bộ phận đón nhận tuyển sinh nay đã giải tán. Nhưng không sao, đến muộn một chút có lí do thì vẫn nhập được. Thế là anh em tôi yên tâm việc thời hạn giấy báo nhập học. Khi đó đã gần trưa, thầy Thấu hướng dẫn tôi về kí túc xá A2 để nhận phòng ở rồi chiều đi nộp giấy tờ. Anh Đỗ bảo tôi đợi chiều đi làm các thủ tục rồi anh vội đạp xe về để chiều còn kịp đi làm.

Tìm được về phòng thì mọi người trong phòng đã ngủ trưa. Tôi vào phòng thấy có một chỗ trống bên trên giường tầng, một người đang nằm trong chăn bảo tôi cứ để đồ và nằm tạm ở đấy. Có người hỏi tôi quê ở đâu - khi tôi nói quê Triệu Sơn thì có một anh nằm giường tầng dưới thò đầu ra khỏi chăn khịt khịt mũi mấy cái rồi hỏi tôi ở xã nào. Khi tôi nói xã Đồng Tiến thì anh bảo tớ ở Thái Hòa, là đồng hương huyện Triệu Sơn - đó là anh Lê Ngọc Lan.

Buổi chiều, tôi theo hướng dẫn mang giấy tờ đến các phòng làm thủ tục nhập học. Xong phần giấy tờ cắt chuyển hộ khẩu và văn bằng Tốt nghiệp phổ thông ở Phòng Tổ chức thì đến các thủ tục ở bộ phận Phòng Đời sống. Tại đây tôi thiếu giấy quan trọng nhất chưa kịp làm – giấy chuyển lương thực. Ngay từ ở nhà tôi đã nghĩ nếu cắt chuyển lương thực ra trường mà trường không nhận học (vì giấy báo đã quá hạn) thì làm sao chuyển lương thực về được! Thế là phải về lấy giấy cắt chuyển lương thực thì mới hoàn tất được việc nhập học.

Tôi vội quay trở lại kí túc xá lấy mấy thứ để kịp đi xe ca về Hà Nội. Khi tôi về phòng thấy mọi người đang bàn luận học hành. Có một anh ở giường bên cạnh đọc to tiếng Nga kiểu học thuộc lòng[1], một vài người trao đổi về toán… Tôi lấy đồ và nói với mọi người rằng tôi phải về quê lấy giấy tờ bổ sung. Có người hướng dẫn tôi chỗ mua vé xe ca từ Trâu Quỳ về Hà Nội. Tôi vội đi bộ ra Bến xe chờ xếp hàng mua vé. Trên đường đi bộ ra bến xe, tôi rất háo hức vì đã được đến trường, được biết kí túc xá, được nhập học dù đã ra muộn hơn Giấy báo. Lòng ngất ngây vui sướng, tôi lẩm nhẩm trong miệng mấy từ tiếng Nga nghe lỏm được và hi vọng mình cũng sẽ được học thứ tiếng này.

Sau khi phải xếp hàng cả hơn 1 giờ đồng hồ, tôi cũng mua được vé chuyến xe từ Trâu Quỳ về Bến Nứa. Xe về đến bến, tôi vội hỏi đường ra bến tàu điện phố Hàng Cót rồi đi tàu điện về Vọng. Từ Vọng thì tôi biết đường về nhà anh tôi ở 189 Minh Khai. Lần này một mình biết tự đi tàu điện, đổi tàu ở ga Bờ Hồ và đến ga Ngã Tư Vọng rồi đi bộ về đến nhà anh.

Anh Đỗ cũng đã biết tôi còn thiếu giấy chuyển lương thực nên bảo tôi ăn cơm rồi anh đưa tôi ra ga mua vé đi chuyến tàu tối về Thanh Hóa để kịp sáng 23 đến nhà, chiều lên huyện làm thủ tục cắt chuyển lương thực và tối 23 lại đi tàu ra Hà Nội. Như vậy sáng 24-12 tôi sẽ quay trở lại trường nộp giấy.

Mấy hôm đó trời lạnh khiếp. Anh tôi lấy trong tủ cho tôi một đôi tất nilon mới tinh và cái chăn len to xụ bắt tôi quàng chống rét. Nhờ đó đôi chân từ chỗ đi trần rét tê cứng nay có được đôi tất nilon mới, lại có thêm cái khăn len to như cái chăn trẻ em nên ấm hơn rất nhiều. Tôi đi bộ từ ga Thanh Hóa về, cả nhà ngạc nhiên nhưng mừng vì tôi đã được nhập học nay chỉ về lấy thêm giấy tờ. Ngay hôm đó tôi lên Phòng lương thực huyện làm thủ tục cắt chuyển lương thực hẳn hoi rồi chiều về ra tàu quay về Hà Nội.

Sáng 24-12, tôi qua trường và làm xong tất cả thủ tục giấy tờ. Tôi lên văn phòng Khoa báo cáo thì thầy Thấu ghi vào mặt sau của giấy nhập học mấy chữ để tôi được Ban cán sự lớp bố trí vào tổ học tập.

Giấy nhập học kí ngày 24-12-1975 có đủ thủ tục và mặt sau có bút tích
thầy Lê Đình Thấu ghi: “Kính gửi đồng chí Hoàng Nam: đồng chí Ảnh, Học sinh
lớp KT20A đã có danh sách rồi nhưng còn thiếu một số giấy tờ phải về địa phương lấy tiếp.
Nay đồng chí trở lại học. Đồng chí bố trí vào tổ học tập, sinh hoạt”

Trưa hôm ấy tôi về kí túc xá gặp anh Hoàng Nam[2] theo chữ ghi của thầy Thấu thì anh Nam nói tôi cứ ở luôn phòng đó – Phòng 10 tầng 1 nhà A2. Thế là tôi thuộc biên chế Tổ 1 lớp Kinh tế 20A, Khóa 1975-1980 Trường Đại học Nông nghiệp I. Anh em trong Tổ 1 giúp tôi báo cơm chiều và tôi vô cùng may mắn vì bữa ăn đầu tiên tại nhà ăn Trường Đại học Nông nghiệp I cũng chính là bữa Liên hoan nhân sự kiện ngày 24-12 – ngày Thành lập trường[3]. Thế là tôi đã được “ăn cơm nhà nước” chính thức chứ không phải “ăn cơm nhà nước gia công” như hồi đi bộ đội dự bị ở quê nhà. Cơm nhà nước không chỉ đánh dấu sự thoát li nông thôn thực sự mà đối với tôi còn có sự thay đổi diệu kì khác về thể chất (có dịp tôi sẽ viết sau).

Sau này được biết tôi là người cuối cùng vào lớp. Đợt 1 mọi người được gọi nhập học từ đầu tháng 10-1975 và đã học chuyên môn từ cuối tháng 10. Hồi đó người ta đã gọi thêm đợt 2 cho những người không đủ điểm đợt 1 – gọi là đỗ vớt. Tôi may mắn là người đỗ vớt cuối cùng trong lớp[4]. Tôi đi học ngày đầu tiên ở Trường Đại học Nông nghiệp I là sáng ngày Thứ năm, 25-12-1975, tức là sau mọi người khoảng hơn 2 tháng.  

Từ đây, các câu chuyện của 4,5 năm đại học bắt đầu… Nhưng với tôi vẫn còn đó một nỗi lo lắng: chưa được kiểm tra sức khỏe để vào đại học!

 

---

[1] Đó là anh Ngô Quý Quân ngủ ở giường tầng 2 cạnh chỗ tôi để đồ.

[2] Khi đó anh Hoàng Nam được chỉ định là Lớp trưởng. Sau đó anh Nam xin thôi nên đã chuyển cho anh Nguyễn Đăng Hợp.

[3] Trước đây Trường ĐH Nông nghiệp I lấy ngày 24-12 là ngày Thành lập Trường. Sau này người ta tìm thấy Quyết định thành lập trường là ngày 12-10-1956. Văn bản này tìm thấy ở Tỉnh Bắc Ninh vì 1956 thì huyện Gia Lâm vẫn thuộc tỉnh Bắc Ninh (Huyện Gia Lâm sáp nhập vào Hà Nội vào ngày 20 tháng 4 năm 1961).

[4] Sau Chiến thắng 30-4-1975, các trường đều được tăng số chỉ tiêu tuyển sinh để có thêm nhân lực phục vụ phát triển kinh tế. Chúng tôi là số được gọi học bổ sung lần 2 theo tinh thần trên. Khi đó, diện gọi bổ sung ở lớp KT20A có Lê Cao Bính, Lê Hữu Ảnh, Nguyễn Thị Nhung, Ngô Văn Ly, Nguyễn Hữu Đào…