Một trải nghiệm London thú vị

 

Đến thăm Anh quốc nhân chuyến đi du lịch kết hợp nghỉ ngơi gia đình, chúng tôi có được nhiều trải nghiệm quý giá. Riêng London, ngoài những điểm check-in nổi tiếng của Hoàng gia còn đi du thuyền sông Theme qua nhiều cây cầu, trải nghiệm tàu điện ngầm, bus Hop-on Hop-off… Đặc biệt hơn là còn được trải nghiệm "two legs on the boundary of two meridians at the Greenwich Observatory"[1], tận mắt thấy dòng người thực xếp hàng vào sân ga 9^3/4 (ga Chín và Ba phần tư) của phù thủy Hogwarts[2], đến ngôi nhà Newton từng sống[3] và nghĩa trang Heritage phía Tây London[4].

Tôi có một cảm giác rất lạ khi nhìn vào ngôi nhà 87 Jermyn St, London SW1Y 6JD. Mà Newton từng sống ở đó đầu Thế kỉ 18. Thầm nghĩ giá thế giới này không có Newton thì ngày nay loài người nhận thức thế giới và vũ trụ thế nào khi không có các định luật về vật lí học, thiên văn học do ông tìm ra. Từng được phong hiệp sĩ (sir) năm 1705, là nghị sĩ Hạ viện Anh 1689-1690[5] nhưng bộ não như Newton sao vẫn “sa vào cõi được thua” trên thị trường chứng khoán. Mà nghĩ lại nếu ông không “chơi chứng khoán” hồi đó thì làm sao giới tài chính có được câu nói nổi tiếng mọi thời đại “Tôi có thể tính toán được chuyển động của các vì sao, nhưng không thể nào hiểu được sự điên rồ (madness) của loài người.”[6]?

Sir Isaac Newton từng sống đầu Thế kỉ 18 tại  đây
(nay là 87 Jermyn St, London SW1Y 6JD)

Thật choáng ngợp khi đến thăm Nghĩa trang Highgate (Highgate Cemetery) được thành lập năm 1839, từ thời Victoria, do kiến trúc sư Stephen Geary thiết kế[7]. Tôi ấn tượng nhất lăng mộ Julius Beer (1836-1880) đồ sộ[8], mộ nhà vật lý học Michael Faraday[9] giản dị và ngôi mộ gia đình Karl Marx oai nghiêm.

Trước mộ gia đình Marx và mộ Faraday (bia sát tường)

Karl Marx định cư tại London năm 1849 cho tới khi ông qua đời năm 1883. Mộ gia đình Karl Marx nằm ở khu vực Đông Highgate. Trên mộ là một đài tưởng niệm bằng đá cẩm thạch, đặt tượng bán thân Karl Marx bằng đồng[10]. Ở giữa có tấm biển đá trắng ghi rõ Jenny Von Westphalen (vợ Marx), Karl Marx, Eleanor (con gái), Harry Longuet (cháu trai) và Helena Demuth (quản gia). Phía trên là dòng chữ "Workers of all lands unite", phía dưới có dòng chữ "The philosophers have only interpreted the world, in various ways. The point, however, is to change it" (Các nhà triết học chỉ giải thích thế giới bằng các phương thức khác nhau, vấn đề là ở chỗ thay đổi thế giới).

Dòng chữ giữa bia mộ giá trị Marx 

Karl Marx viết “Manifest der Kommunistischen Partei”[11] bằng tiếng Đức, nguyên văn khẩu hiệu là “Proletarier aller Länder, vereinigt euch!”. Nguyễn Khắc Viện khi dịch “Tuyên ngôn Đảng cộng sản” qua bản tiếng Pháp lấy đúng nghĩa câu “Prolétaires de tous les pays, unissez-vous!” thành “Vô sản toàn thế giới đoàn kết lại!”. Còn dòng chữ trên mộ gia đình Karl Marx bằng tiếng Anh nên câu khẩu hiệu trên là “Workers of all lands unite”. Có lẽ hiếm hoi ở Việt Nam mới thấy bản dịch là “Công nhân các nước hãy đoàn kết lại” trên báo Tin tức của TTXVN[12].

Tại Đại hội lần thứ hai của Quốc tế Cộng sản năm 1920, khẩu hiệu này được mở rộng để bao gồm cả các dân tộc bị áp bức, phản ánh sự liên kết giữa phong trào công nhân và các phong trào giải phóng dân tộc. Phiên bản mở rộng bằng tiếng Đức là: “Proletarier aller Länder und unterdrückte Völker, vereinigt euch!”[13] Đại hội này do Quốc tế Cộng sản (Communist International hay Comintern) tổ chức, với sự tham gia của các lãnh đạo Bolshevik như Vladimir Lenin, Leon Trotsky và Grigory Zinoviev. Khẩu hiệu mở rộng phản ánh chiến lược kết hợp giữa cuộc đấu tranh giai cấp và phong trào chống chủ nghĩa đế quốc, đặc biệt trong bối cảnh các nước thuộc địa đang tìm kiếm độc lập và tự do. Tuy nhiên không rõ ai là tác giả của khẩu hiệu này![14]

---

[1] Người ta quy ước đường kinh tuyến đi qua Đài thiên văn Hoàng gia Greenwich là kinh tuyến 0 chia cắt thành 2 nửa Đông và Tây. Ý câu nói là bạn đang đứng một chân có thể ở phía đông, một chân ở phía tây của kinh tuyến 0 độ. 

[2] Sân ga 9 3/4 (Sân ga Chín và Ba phần tư) là sân ga bí mật dành cho học sinh trường phù thủy Hogwarts, nằm ẩn sau rào chắn giữa Sân ga 9 và 10 tại Ga King's Cross ở London. 

[3] Nơi Sir Isaac Newton sống từ năm 1710 đến 1727 tại số là 87 Jermyn St, London SW1Y 6JD.

[4] Tham khảo tại https://en-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Highgate_Cemetery?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=vi&_x_tr_hl=vi&_x_tr_pto=tc

[5] Tham khảo tại https://vi.wikipedia.org/wiki/Isaac_Newton

[6] Theo Jason Zweig (trong cuốn The Intelligent Investor, tái bản năm 2006): “Vào mùa xuân năm 1720, ngài Isaac Newton lúc đó đang nắm giữ cổ phiếu của South Sea Co. Thấy thị trường sốt lên một cách điên rồ, lãi được 100% nhờ giá tăng, ông quyết định bán cổ phiếu của South Sea Co. thu về lợi nhuận 7,000 pounds sterling (tương đương 1.5 triệu USD ngày nay).” Vài tháng sau, nhìn bạn bè lãi lớn từ cổ phiếu South Sea Co. khi cổ phiếu này tăng tiếp lên 1,000 bảng, Newton dồn hết gia sản của ông mua vào gấp 3 lần lượng cổ phiếu South Sea Co. ở giá cao và sau đó mất 20,000 bảng (mất tương đương 3 triệu USD ngày nay). Ông tán gia bại sản ở độ tuổi gần 80 (theo https://nhadautu.vn/cau-chuyen-ve-ngai-isaac-newton-va-co-phieu-south-sea-co-d14651.html ).

[7] Đây là nơi có mộ những người nổi tiếng như nhà văn Douglas Adams, nhà vật lý học Michael Faraday, nhà chính trị-triết học Karl Marx, cha mẹ nhà văn Charles Dickens, ca sĩ George Michael… Mộ Karl Marx có nhiều người thăm viếng nhất.

[8] Beer là nhà tài chính người Đức kiếm được nhiều tiền trên Sàn giao dịch chứng khoán London. Năm 1870, ông mua tờ báo Observer và sở hữu tờ báo này cho đến khi qua đời vào năm 1880.

[9] Michael Faraday (1791 –1867), nhà hóa học và vật lý học người Anh có công cho lĩnh vực Điện từ học và Điện hóa học. Xem thêm tại https://vi.wikipedia.org/wiki/Michael_Faraday

[10] Tác phẩm của nhà điêu khắc Lawrence Bradshaw làm theo đơn đặt hàng của đảng Cộng sản Anh năm 1956 (dẫn theo https://baotintuc.vn/the-gioi/tham-mo-karl-marx-tai-nghia-trang-highgate-o-thu-do-nuoc-anh-20180504142008988.htm ) 

[11] Tuyên ngôn Đảng cộng sản là một tác phẩm chính trị quan trọng do Karl Marx và Friedrich Engels cùng soạn thảo Tác phẩm này được viết theo ủy nhiệm của Liên đoàn Cộng sản (Communist League), một tổ chức công nhân quốc tế, và lần đầu tiên được công bố tại London vào ngày 21 tháng 2 năm 1848.

[12] https://baotintuc.vn/the-gioi/tham-mo-karl-marx-tai-nghia-trang-highgate-o-thu-do-nuoc-anh-20180504142008988.htm 

[13] Phiên bản mở rộng này đã được sử dụng tại Đại hội các Dân tộc Phương Đông tổ chức tại Baku vào tháng 9 năm 1920.

[14] Mặc dù không có một cá nhân cụ thể nào được ghi nhận là tác giả duy nhất của phiên bản khẩu hiệu mở rộng này, nhưng nó được xem là sản phẩm tập thể của Quốc tế Cộng sản dưới sự lãnh đạo của Lenin và các đồng chí của ông. Nguồn https://de.wikipedia.org/wiki/Kongress_der_V%C3%B6lker_des_Ostens?utm_source=chatgpt.com