Hương cốm đầu mùa

 

Sau rằm tháng Tám, trời trong xanh, nắng nhạt dần. Dân trong làng đã vào lần ‘giáp hạt’[1] gần một tháng. Nhiều nhà cơm độn, cháo rau qua ngày...

Ngoài đồng, lúa đã trổ, gió nổi sóng nhấp nhô trôi từ cánh đồng này sang cánh đồng khác, hương lúa thơm ngào ngạt bay theo gió, tràn khắp làng. Đi trên đồng bụng thì đói mà lòng thì thanh thản lạ quá. Qua ruộng lúa nếp, mùi hương như dzoãng ra, đằm nhẹ, bay sâu vào rất sâu trong mũi, vào tận họng, nghe như thấy vị ngòn ngọt thoang thoảng trong cổ, thấy tê tê lâng lâng trong não[2]...

Một hôm nghe lũ trẻ kháo: ‘Vào chắc rồi’. ‘Vào chắc rồi, vào chắc rồi’... thì thào, thì thào, những đôi mắt trẻ sáng long lanh trên khuôn mặt đói xanh xao. Buổi sáng hôm sau đi học, nhìn nhau chỉ thấy những cánh mũi phập phồng, đôi mắt thì xa xăm, xa xăm... Bài học đầu kỳ 1 hôm đó như bay sát xuống rất thấp, lời thầy[3] nông nổi trong não. Trưa về bước đi như lướt trên đường, rất vội vàng.

Buổi chiều, lũ trẻ lớp lang tổ chức rất chặt chẽ: đám chăn trâu là những đứa trẻ ngoan nhất, nhát gan nhất làm nhiệm vụ cảnh báo[4] từ xa. Bạo hơn là bọn con gái cắt cỏ, bọn con trai mò cua, ốc tiếp cận khu đồng lúa nếp của HTX. Nhiều cái đầu đen nhấp nhô cao thấp trong sóng lúa: bọn chúng đang nhanh tay ‘lỏn’[5] những bông nếp to dài, xanh đậm, đã qua kỳ ngậm sữa vào kỳ chắc xanh[6]...

Chỉ một loáng, cả bọn tản ra. Trong giỏ cua, trong gánh cỏ giấu những của quý mỗi năm chỉ có một lần. Chiều về, đứa trẻ trâu nào dưới lớp áo bên trong bụng cũng có một túm to bằng cái bắp chuối nhỏ. Người lớn đi qua, lũ trẻ vờ cúi xuống, nhưng họ biết thừa cái túm trong bụng chúng: mùi thơm của chúng không ai giấu được, hương bùng lên nhưng nhức như tố cáo, như kêu oan vì chúng bị cưỡng bức hành hình để đời lúa của chúng chưa kịp hiến dâng... Đàn trâu hôm đó bị lôi về sớm hơn thường lệ, tối đó nhiều nhà có nồi canh cua, bát dấm ốc ‘bị nhạt hơn’ mọi ngày...

Cơm xong, không cần dạo quanh làng, ai cũng biết tối đó lũ trẻ và cả làng có bữa tiệc hương ‘cốm lúa lỏn’ tươi ngon nhất, rất khó quên trong đời.

 

---

[1] Giáp hạt: thóc vụ trước đã hết chờ mùa thóc vụ sau. Đói tháng 3 và tháng tám (âm lịch) kinh niên trong những năm tháng HTX, nhưng "tháng tám đói qua, tháng ba đói dài"...

[2] Hương ruộng lúa nếp khó tả được, nó là cảm xúc mỗi người.

[3] Hồi đó sao ít cô giáo thế nhỉ?

[4] Cảnh báo mấy ông bảo vệ đồng ruộng HTX đi kiểm tra.

[5] "Lỏn": cầm cái liềm hay dao, chọn những bông già nhất để cắt. "Lỏn" chỉ cần 1 bàn tay. Nếu nhanh mắt có thể "lỏn" bằng 2 tay sẽ nhanh hơn.

[6] Vào chắc: riêng giai đoạn trổ bông, lúa có các bước: trổ bông, phơi màu, ngậm sữa, vào chắc, chín xanh, chín. Khi vào chắc, hạt lúa bắt đầu phồng ra, căng lên, bên trong vỏ gạo đã cứng bao quanh cái bọc sữa trắng đục.